ادبیات فارسی

همان طور که می‌دانیم هر گروه اسمی‌از یک کلمه به عنوان هسته ویک یا چند کلمه به عنوان وابسته تشکیل می‌شود .اما گاهی اوقات خود وابسته‌های پیشین یا پسین هم باز به خود وابسته‌های می‌گیرند که به آن‌ها وابسته وابسته می‌گویند . در حقیقت وابسته‌های هسته خودشان می‌شوند هسته فرعی .

تعریف :وابسته وابسته کلمه یا کلماتی هستند که توضیحی به وابسته‌های هسته اضافه می‌کنند وبه طور غیر مستقیم برای هسته، وابسته هستند . وابسته ‌های وابسته پنج نوع هستند :1 ممیز 2- صفت مضاف الیه 3- قید صفت 4- مضاف الیه مضاف الیه 5- صفت صفت که تعریف ومثال هر کدام در کتاب فارسی دوازدهم آمده است .

نکته مهم : جز این پنج نوع می‌توان کلمات دیگر را هم به عنوان وابسته وابسته اضافه کرد که کتاب اسمی‌ازآنها نیاورده است ؛ مثلا شاخص . ( دوست سروان احمدی ) دوست هسته ؛ سروان ، شاخص برای سروان ووابسته وابسته ؛ احمدی هم وابسته پسین

اما راه تشخیص این که بدانیم آیا در گروه اسمی‌ وابسته وابسته داریم یا نه آن است که ابتدا هسته را مشخص می‌کنیم . بعد ببینیم کلمه بعد یا قبل از هسته کدام کلمه را توضیح می‌دهد . اگر به صورت مستقیم توضیحی به هسته اضافه کرد ، آن کلمه نمی‌تواند وابسته وابسته باشدو اگر توضیحی به کلمه‌‌‌ای غیر از هسته اضافه کرد ، آن کلمه وابسته وابسته است ؛ مثال : این دیوار بلند باغ . خوب چهار کلمه داریم ( این ، دیوار ، بلند ، باغ ) از میان این کلمات ، دیوار مهمترین کلمه گروه است وهسته گروه اسمی‌. مابقی کلمات وابسته هستند . حالا از اول یکی یکی کلمات را بررسی می‌کنیم .« این» از خودمان می‌پرسیم که این به کدام کلمه توضیحی می‌افزاید ؟ جواب مشخص است. به صورت مستقیم توضیحی به دیوار اضافه می‌کند . پس « این » نمی‌تواند وا بسته وابسته باشد وتنها وابسته پیشین هسته است .

« بلند» می‌پرسیم دیوار بلند یا بلند باغ ؟ جواب: دیوار بلند .پس بلند هم به صورت مستقیم توضیحی به دیوار اضافه می‌کند ؛ پس آن هم وابسته وابسته نیست . « باغ » به کدام کلمه توضیحی اضافه می‌کند ؟ « دیوار» پس آن هم نمی‌تواند وابسته وابسته باشد . بنابر این در این گروه اسمی‌هیچ وابسته وابسته‌‌‌ای وجود ندارد .

حالا گروه اسمی‌( پنج عدد دفتر دانش آموززرنگ )؛ هسته گروه اسمی‌چیست ؟ دفتر . پنج ، به صورت مستقیم به دفتر توضیحی می‌افزاید . پس وابسته پیشین است ( صفت شمارشی اصلی ) ووابسته وابسته نیست .

عدد ، می‌پرسیم پنج عدد یا عدد دفتر ؟ جواب:پنج عدد . پس عدد توضیحی به پنج اضافه می‌کند نه دفتر .پس عدد وابسته وابسته است( ممیز ) .

دانش آموز ،که به صورت مستقیم توضیح به هسته اضافه می‌کند و وابسته وابسته نیست.

زرنگ ؛ به کدام کلمه در گروه برمی‌گردد ؟ دانش آموز . پس زرنگ توضیحی به دانش آموز می‌افزاید نه دفتر.پس زرنگ وابسته وابسته است( صفت مضاف الیه) .

پس در این گروه اسمی‌دو وابسته داریم ( پنج ودانش آموز ) ودو وابسته وابسته ( عدد و زرنگ ) . همه این‌ها برای هسته ( دفتر ) وابسته پیشین یا پسین هستند ؛ حالا یا مستقیم یا غیر مستقیم.

نکته مهم 1: اسم یا ضمیر یا صفت جانشین اسم که بعد از نقش نمای اضافه به هسته متصل می‌شوند ،هیچگاه وابسته وابسته نیستند .

نکته مهم 2: انواع صفت‌های پیشین اگر قبل از هسته بیایند، نمی‌توانند وابسته وابسته باشند .اما اگر بعد از هسته بیایند وابسته وابسته هستند .مثال: کدام دانش آموز؟ کدام وابسته پیشین وصفت پرسشی .

کیف کدام دانش آموز ؟ کدام وابسته وابسته برای دانش آموز ( صفت مضاف الیه )

نکته مهم 3: صفت‌های بیانی اگر بعد از هسته قرار بگیرند ، نمی‌توانند وابسته وابسته باشند ؛ ( کتاب خواندنی گلستان ) خواندنی ، وابسته پسین وصفت بیانی .اما اگر بعد از مضاف الیه قرار بگیرند می‌شوند وابسته وابسته ( صفت مضاف الیه ) ؛( خانه دوست عزیز ) عزیز وابسته وابسته ( صفت مضاف الیه ) .

عصرپاییز بارانیتان به شادی . حسن دهقان

هر چه پی جویی کردم ،نتوانستم برای این کلمه معادل فارسی پیدا کنم . پاستیل نوعی آبنبات یاشیرینی است که در رنگ‌ها وشکل‌های مختلف عرضه می‌شود .

اگر بخواهیم معادل مناسبی برای آن انتخاب کنیم ، می‌توانیم از وا ژه « شیرین پام » یعنی شیرینی رنگی استفاده کنیم . که هم به نوع وهم به رنگ‌های مختلف آن دلالت دارد . پام(فام ) هم به معنای رنگ است .عصرتان به خیر وخوبی وتندرستی باد . حسن دهقان

paruvam

ریشه کلمه پاردر زبان فارسی باستان است و به معنای پیش از یا قبل ازبوده است . به مرور زمان بخش دوم این

کلمه ( ووام ) حذف شده وقسمت اول ( پار ) باقی مانده است .عصرتان به شادی .حسن دهقان

این روزها تلویزیون آن را زیاد تبلیغ می‌کند .با معادل فارسی که برای آن انتخاب شده است، جایی برخورد نکردم . با توجه به آن که این کلمه فرانسوی است و نوعی شیرینی ونان هلالی شکل است می‌توان از معادل فارسی « شیرین هلال » برای آن استفاده نمود . که هم به نوع (شیرینی ) وهم شکل آن ( هلالی )دقیقاً اشاره می‌کند . شبتان خوش . حسن دهقان

اکثر زبانشناسان ریشه این کلمه را« دوغ در» می‌دانند .دوغ در زبان‌های کهن به معنای شیر بوده است .بنابراین دوغ در که بعد‌ها به دختر تبدیل می‌شود ، یعنی کسی که وظیفه دوشیدن حیوانات را داشته است .

اما با نگاهی به زندگی مردمان قدیم ووظیفه‌‌‌ای که هر کدام از اعضای خانواده داشته اند ، این معنا ی« دوشیدن شیر » برای وا ژه دختر زیاد مناسب به نظر نمی‌رسد . کار دشواردوشیدن شیر حیوانات حتی امروز ههم به عهده دختران کم سن وسال نیست .این وظیفه را زنان بزرگ ومادران به عهده داشته و دارند.امروزه نیز اگر به زندگی کوچ نشینی و روستایی نگاه کنیم ، می‌بینیم که کاردشوار دوشیدن شیر را مادران و زنان بزرگ انجام می‌دهند نه دختران کم سن وسال. دختران وپسران نهایتاً در نگهداری حیوانات برای دوشیدن شیربه زنان کمک می‌کردند .

وا ژه دختربیشتر برای دختران کم سن وسال ( از سن هفت تا سیزده سال ) به کار می‌رفت .وظیفه اصلی این دختران با توجه به سن وسال آنها درخانه یا ایل ، نگهداری ازنوزادان و کودکان یا انجام کارهای سبک بوده است .الان هم همین گونه است .

به گمان بنده باتوجه به توضیحات بالا ریشه وا ژه دختر « دوغدر » نیست بلکه ریشه دختر « داه در» است . داه به معنای پرستاریا کنیز بوده است و پسوند در نیز به معنای انجام دهنده آن کاربوده است ؛ یعنی کسی که کار ش نگهداری وپرستاری از کودکان وخرد سالان بوده است .

تبدیل واج ه به خ در زبان فارسی بسیار اتفاق افتاده است . هور به خور ، هشک به خشک ،هسرو به خسرو ،هرداد به خرداد و....اما تبدیل غ به ش! ؟

پس در طول تاریخ واژه داه در به داختر وسپس به دختر تبدیل می‌شود. صبحتان به خیر وخوبی باد .حسن دهقان

هرچه گشتم موفق نشدم که معادل فارسی آن را پیدا کنم .اگر چه سال‌هاست که از کاربرد این وا ژه در زبان فارسی می‌گذرد ومعادل سازی برای آن تقریباً بی فایده است ،اما در هر حال اگر بخواهیم معادل مناسبی برای آن پیدا کنیم وبا توجه به کاربردی که این وا ژه در کوهستان دارد ، معادل فارسی « کوه پیما» می‌تواند برای آن مناسب باشد. عصرتان به شادی و تندرستی . حسن دهقان

شاید چالش بر انگیز ترین بیت درس نیکی از نظر معنا این بیت باشد . عزیزان ادیب برای این بیت معانی متفاوتی را بیان کرده اند : 1- یقین و ایمان به خداوند دیده مرد را بینا کرد 2- مرد یقین پیدا کرد که روزی از طرف خداست 3- یقیناً مشاهده انچه را که دیده بود ، مرد را بینا کرد و....

آنچه باعث به وجود آمدن این اختلافات شده است ،نقش دستوری کلمات است . یک بار یقین را نهاد جمله گرفته اند ( معنای اول ) .بار دیگرقید گرفته اند ( معنای سوم ) ,....

اما آنچه که باید به آن توجه داشت آن است که منظور حضرت سعدی از آوردن واژه یقین ودیده در مصراع اول اشاره به مرحله عین الیقین دارد . یقین سه مرتبه دارد :1- علم الیقین 2- عین الیقین 3- حق الیقین . علم الیقین یعنی دانستن . عین القین یعنی دیدن .حق الیقین یعنی یقین حقیقی که بالاتر از آن نیست .

با توجه به به توضیحات بالا معنای بیت مشخص می‌شود :عین الیقین مرد اورا بینا کرد ( مرد با توجه به آنچه که دیده بود، بینا و آگاه شد )

بیننده را باید مجاز از بینا وآگاه شدن بگیریم.

معنای اول نمی‌تواند درست باشد، به چند دلیل :1- چون اگر مرد به خداوند ایمان داشت که دست از کار وتلاش برای کسب روزی بر نمی‌داشت 2- شوریده رنگ معنای پریشان حال وبد روزگار می‌دهد نه ایمان به خدا 3- در ابیات بعدی برای آن مرد وا ژه دغل( مکار ) ذکر شده است . معنای دوم خیلی کلی است . معنای سوم به معنای اصلی بیت نزدیک تر است . عصر پاییزتان به نیکی . حسن دهقان

فرهنگستان زبان فارسی برای معادل این کلمه « پیشنهاده پژوهی »!!! را انتخاب کرده است .

پیشنهاده !!!مگر می‌شود برای ساخت کلمات ،هر تکوازی را به تکواژ دیگر ارتباط داد و کلمه‌‌‌ای بی اساس وبد ریخت وبی معنا به وجود آورد

پروپزال همان طرح اولیه پایان نامه‌ها‌ی دانشگاهی است .این کلمه بیشتر در دانشگاه‌ها ومراکز آموزش عالی استفاده می‌شود .

اگر بخواهیم از وا ژه‌‌‌ای مشتق ( وندی ) برای معادل آن استفاده کنیم ، می‌توان از وا ژه‌های « طرح واره یا پژوهانه » استفاده کرد و اگر بخواهیم از وا ژه مرکب برای آن استفاده کنیم ،می‌توان از وا ژه « بن تحقیق » استفاده کنیم ؛ چرا که پرو پزال پایه پژوهش است . اما فکر کنم « طرح واره » بهتر است و راحت تلفظ می‌شود ومعنای پرو پزال را هم کامل می‌رساند . پسوند «واره » آن هم اسم ساز است ؛ مثل : جشنواره ، سنگواره ، گوشواره و... .صبح زیبای شما به شادی . حسن دهقان

ترکیب در این جا یعنی یک کلمه مرکب که از دو تکواژ آزاد یا مستقل ساخته شده است : کاروان سرا ( کاروان + سرا ) ، کتاب خانه ( کتاب + خانه ) دلبر ( دل + بر ) و....

گاهی اوقات رابطه بین دو تکواژ بر اساس تشبیه است بدون نقش نمای اضافه ؛ مثل : ماه چهر ( کسی که چهره اش مثل ماه است )گل اندام ( کسی که اندامش مثل گل است ) پری چهر، گل رخ و... . بنابر این اگر دربیتی یا جمله‌‌‌ای چنین ترکیباتی به کار رفت ، باید آن‌ها را به عنوان آرایه تشبیه در نظر بگیریم .مثال از استاد شهریار :

نوشداروی وبعد از مرگ سهراب آمدی / سنگدل این پیشتر می‌خواستی حالا چرا

سنگدل یعنی کسی که دلش مثل سنگ است ( تشبیه )

حضرت سعدی :

به زیور‌ها بیارایند وقتی خوب رویان را / تو سیمین تن چنان خوبی که زیور‌ها بیارایی

سیمین تن ( کسی که تنش در سفیدی مثل سیم یا نقره است )

عصرتان به نیکی وشادی .حسن دهقان